Op welke manier beïnvloeden machtsverhoudingen communicatie?

Op welke manier beïnvloeden machtsverhoudingen communicatie? Machtsverhoudingen beïnvloeden communicatie op veel verschillende manieren, zowel bewust als onbewust. In dit artikel bespreek ik een aantal belangrijke manieren waarop dat gebeurt. Lees snel verder! Wat is een machtsverhouding? Een machtsverhouding is de manier waarop de macht verdeeld is tussen mensen in een bepaalde relatie of situatie. Bijvoorbeeld in communicatie, op het werk, in vriendschappen, binnen een gezin of tussen landen. Een machtsverhouding geeft aan wie meer invloed, controle of zeggenschap heeft in de relatie en wie minder. In communicatie betekent dat:

Wie bepaalt wat er besproken wordt
Wie meer ruimte heeft om te spreken
Wiens mening zwaarder telt
Of iemand zich vrij voelt om eerlijk te zijn

Machtsverhoudingen kunnen gelijkwaardig zijn wanneer beide partijen evenveel invloed hebben. Bijvoorbeeld tijdens een goed gesprek tussen vrienden waar beide evenveel inbrengen. Maar ze kunnen ook ongelijk zijn, waarbij één partij meer macht heeft dan de ander. Bijvoorbeeld een baas die een werknemer aanspreekt of een docent tegenover een leerling. Zo beïnvloeden machtsverhoudingen communicatie Macht zorgt ervoor dat we een bepaalde houding innemen wanneer we communiceren. Hoe uit dat zich? En wat zijn daarvan de gevolgen? Dat lees je hieronder! 1. Woordkeuze en toon Macht beïnvloedt de manier waarop we ons uitdrukken. Als je iemand bent met veel macht, bijvoorbeeld een leidinggevende of docent, zal je sneller directe en een soort sturende taal gebruiken. Denk aan uitspraken als: “Zorg dat dit voor vrijdag af is” of “Ik verwacht dat je dit zelfstandig aanpakt.” Deze manier van spreken straalt autoriteit uit en laat vaak weinig ruimte voor discussie over. Wannneer je in een minder sterke machtspositie zit, gebruik je vaak wat voorzichtigere taal. Je zegt dan bijvoorbeeld dingen als: “Misschien is het een idee om…” of “Ik dacht dat het misschien handig zou zijn als…” Dat soort zinnen laat zien dat iemand je je bewust bent van jouw lagere positie en liever niet te direct of dwingend overkomt. 2. Spreektijd en onderbrekingen Macht heeft ook invloed op hoeveel je spreekt en hoe vaak anderen jouw onderbreken. Onderzoek van Tost, L.P., Gino, F., & Larrick, R.P., (2013) en van Danescu-Niculescu-Mizil, Cristian et al., (2012) tonen aan dat wanneer je in een machtige positie vaker het woord neemt en minder vaak onderbroken wordt. Je voelt je comfortabel om je mening te delen en verwacht dat anderen luisteren. Daarentegen hou je je in een minder machtige positie vaker in. Je wacht tot je het woord krijgt, neemt minder ruimte in en kunt sneller onderbroken worden zonder daar iets van te zeggen. Dit zorgt ervoor dat jouw stem letterlijk en figuurlijk minder gehoord wordt. Bijvoorbeeld als tijdens een teamoverleg de projectleider het meest praat en anderen regelmatig onderbreekt. Maar wanneer je als junior medewerker iets probeert te zeggen, je er niet tussenkomt of zelfs wordt afgekapt. Vaak laat je het daarbij, omdat je je niet in de positie voelt om daar iets van te zeggen. 3. Non-verbale communicatie Ook lichaamstaal, oogcontact en houding worden sterk beïnvloed door machtsverhoudingen. Wanneer je macht hebt zul je vaak zelfverzekerd overkomen: rechtop zitten of staan, rustig bewegen, regelmatig oogcontact maken en de ruimte nemen. Dit soort non-verbale communicatie straalt controle en dominantie uit. Wanneer je minder macht hebt, kun je juist een terughoudende lichaamshouding aannemen: schouders naar voren, afgewend of weinig oogcontact, handen in de schoot. Dit kan onbewust zijn, maar het wordt vaak beïnvloed door hoe je je voelt in de hiërarchie van de situatie. Bijvoorbeeld wanneer tijdens een sollicitatiegesprek de interviewer ontspannen achterover leunt, handen op tafel, terwijl jij als sollicitant voorovergebogen zit, je handen onder de tafel houdt en moeite hebt om oogcontact te maken. 4. Toegang hebben tot communicatiekanalen Wanneer je macht hebt, bepaal je vaak hoe, wanneer en waar er gecommuniceerd wordt. Je kunt bijvoorbeeld beslissen wie er wordt uitgenodigd voor een vergadering, wie er mag meepraten over beslissingen of wie er iets mag delen op een intern platform. Hierdoor heb je meer controle over de communicatie én de informatie die wordt gedeeld. Wanneer je minder macht hebt, moet je afwachten of je überhaupt de kans krijgt om je uit te spreken. Denk aan een bedrijf waarin je als manager de inhoud van presentaties bepaalt. Alleen jij mag spreken en bepalen welke onderwerpen er worden besproken. Medewerkers kunnen wel reageren, maar hun reacties worden gemodereerd of genegeerd. Op die manier blijft de communicatie top-down. 5. Feedback geven en ontvangen In een situatie met ongelijke machtsverhoudingen is feedback vaak niet wederkerig. Als iemand met macht geef je makkelijker feedback, omdat je je zeker voelt over je positie. Je bent gewend dat je oordeel telt. Wanneer je een minder machtig persoon bent, ben je vaak terughoudender met het geven van feedback. Je bent misschien bang om als lastig te worden gezien, om negatieve gevolgen te ondervinden of om de relatie te schaden. Denk aan een situatie waarin je als medewerker merkt dat jouw leidinggevende fouten maakt in een rapport. In plaats van dat direct te zeggen, kies je ervoor om het subtiel te suggereren of het helemaal te laten, uit angst voor een negatieve reactie. 6. Zelfcensuur en filters Macht beïnvloedt ook wat mensen niet zeggen. Wanneer je in een afhankelijke positie zit, pas je vaak je taalgebruik aan, vermijd je bepaalde onderwerpen of slik je jouw mening in. Je bent je erg bewust van de gevolgen van wat je zegt. Dit zorgt voor zelfcensuur, dus dat je eerst nadenkt of iets “veilig” is om te zeggen, voordat je het daadwerkelijk uitspreekt. Het gebeurt veel in situaties waarin er een duidelijke hiërarchie is, zoals op het werk, in het onderwijs of in de politiek. Bijvoorbeeld wanneer in een klas met een dominante docent en je als student twijfels hebt over de lesstof, maar deze niet durft te stellen. Je knikt mee en stelt jouw vragen pas later, buiten de les, of helemaal niet. Machtsverhoudingen beïnvloeden communicatie dus op allerlei manieren. Van woordkeuze tot lichaamstaal, en van spreektijd tot de inhoud van wat mensen durven te zeggen. In iedere situatie waar macht een rol speelt, ontstaat een bepaalde dynamiek die bepaalt wie er mag spreken, hoe ze dat doen, en wat er wel of niet gezegd wordt.

Aanbevolen artikelen

Naar een ander wijzen? Dit is waarom we het doen!

Is het slim om je onderbuikgevoel te volgen?

Waarom raak ik zo snel geirriteerd?